Dussen (5)

Muilkerk en Munsterkerk waren ambachtsheerlijkheden. Aan het hoofd van zo’n heerlijkheid stond de ambachtsheer (of -vrouwe). Dat was niet de eigenaar, al bezat hij vaak flinke stukken land, maar de bezitter van een aantal rechten die hem inkomsten opleverden (zoals het jachtrecht, het visrecht en het recht van gemaal). Anderzijds was de heer verantwoordelijk voor het bestuur van de heerlijkheid en de ‘lagere’ rechtspraak (waarbij het vooral om kleinere vergrijpen ging).

De heer oefende deze taken niet zelf uit, maar liet zich vertegenwoordigen door een schout; deze werd bijgestaan door een aantal schepenen, die jaarlijks uit de bewoners van de heerlijkheid werden aangewezen.
Het was een systeem van lokaal bestuur dat  – voor zover we kunnen nagaan – eeuwenlang goed heeft gefunctioneerd en tot het eind van de Republiek (1795) zou blijven bestaan.

Muilkerk was een betrekkelijk kleine heerlijkheid, die praktisch geheel ten oosten van de Kornse Dijk lag. De schade die de Sint-Elisabethsvloed en latere overstromingen hebben aangericht, zal dan ook per saldo wel zijn meegevallen. Munsterkerk strekte zich vooral in westelijke richting uit en was bovendien veel groter. Naar schatting ging in de eerste helft van de vijftiende eeuw zo’n 90 procent van dit gebied verloren, inclusief het gelijknamige dorp.

Op onderstaande kaart is de situatie in 1795 weergegeven. Vergelijking met de kaart van Sluyter uit 1560 laat zien hoeveel land er in de tussenliggende periode is aangeslibd, maar ook dat de huidige Biesbosch toen nog gevormd moest worden.

Het lijkt aannemelijk dat Muilkerk, ondanks de overstromingen, bewoond is gebleven, maar waarheen de bevolking van Munsterkerk is uitgeweken, is onbekend. Ook weten we niet of de nieuwe bewoners bij de Dussense sluis afstammelingen waren van de oude bewoners van Munsterkerk. Überhaupt weten we niets van de gewone mensen die hier vóór de grote overstromingen woonden.

We krijgen pas enige vaste grond onder de voeten met de beroemde Informacie van 1514. Dit was een grootscheeps onderzoek in het graafschap Holland naar de draagkracht van de diverse lokale gemeenschappen – dit met het oog op een evenwichtiger lastenverdeling. We moeten daar geen sociaal beleid achter zoeken, het was een poging om de belastingopbrengsten te maximaliseren.

In de Informacie worden Muilkerk en Munsterkerk niet onderscheiden; er is sprake van ‘Dussen te weten Monsterkerck ende Muylkerck’, verder aangeduid als ‘den dorpe’.

Zegslieden zijn de schepenen Jan Willemszoon van Honswijck en Adriaen Aertszoon van der Eycke. De eerste achternaam treffen we later nog aan in de Dussense RK doopregisters over de jaren 1678-1768. De tweede naam komt dan alleen nog voor in Waspik en Werkendam.

Samengevat leverde de Informacie over Dussen de volgende gegevens op:

• Er zijn op dat moment ‘omtrent 60 haertsteden’; de helft daarvan is ‘niet veel waert’, een derde deel is zelfs ‘arm’.
• Er zijn circa 200 communicanten (inwoners ≥ 12 jaar).
• De belastingdruk is aanzienlijk en daarnaast zijn er diverse andere lasten; de bewoners zijn niet in staat aan al deze verplichtingen te voldoen.
• De bevolking voorziet in zijn onderhoud met landbouw, visserij, het vangen van vogels en ‘grondwerk’ aan dammen en dijken.
• Van de beschikbare 600 morgen (vermoedelijk iets minder dan 600 hectare) zijn er 150 in het bezit van Dussenaren; de rest behoort aan inwoners van Dordrecht, Breda, Heusden en andere plaatsen.
• De meeste inwoners zorgen voor het onderhoud van ‘hun eigen’ stuk dijk.

Opgemerkt wordt nog dat er overstromingen zijn geweest, en dat die veel problemen hebben opgeleverd.

[12 juli 2018]

Wordt vervolgd.

Naar Inhoud.