Zaalopziener
Op 13 november 1824 schreef directeur Visser vanuit Frederiksoord aan de Permanente Kommissie:
‘Ik heb de Eer bij dezen de Permanente Kommissie te informeren dat hier zijn aangekomen de benoemde zaalopzieners R Lindeman, A de Clerq, JW Bezemer en Veit; dat de eerstgemelde na te zijn bevonden ongeschikt om op het Algemeen Bureau werkzaam te zijn naar Veenhuizen is vertrokken om den gewezene zaalopziener Los te vervangen…’, etc.
Kennelijk was nog even overwogen om Reinier een administratieve functie te geven, maar bleek hij toch niet te beschikken over de benodigde vaardigheden. Na het lezen van de drie brieven die hij eerder aan de commissie had geschreven, kan ik mij bij dat oordeel wel iets voorstellen.*
Reinier werd dus gewoon zaalopziener, zoals hem ook in het vooruitzicht was gesteld.
Zoals ik in mijn vorige stukje schreef, telde de kolonie in Veenhuizen drie etablissementen: grote vierkante gebouwen van (afgerond) 145 x 145 meter met een binnenplaats van 122 x 122 meter. Hieronder een – vermoedelijk niet geheel correcte – plattegrond van het 1e Etablissement.
Buiten- en de binnenzijde van het gebouw waren van elkaar gescheiden door een doorlopende muur. De wezen woonden aan de binnenzijde. Daar bevonden zich twaalf zalen van 30 x 4,70 meter (D en E op de plattegrond). Elke zaal had twee deuren die uitkwamen op de binnenplaats en negen ramen (met tralies!).
In zo’n zaal werden 80 kinderen ondergebracht. Voor bedden was geen ruimte; de kinderen sliepen in hangmatten die konden worden opgehesen. Overdag werden tafels neergezet, bestaande uit schragen en een ‘witgeschuurde plank’. Verder waren er houten zitbanken.
Tussen telkens twee zalen bevond zich de woning van de zaalopziener (F op de plattegrond). In feite waren die woningen niet meer dan tamelijk kleine kamers (van 4,70 x 3,80 meter), met ook nog eens vier deuren: een deur naar de binnenplaats, twee deuren naar de twee zalen en een deur naar de keuken aan de achterzijde van de woning (G op de plattegrond). Met name de vier hoekwoningen moesten het vrijwel zonder daglicht stellen.
Een zaalopziener had het toezicht op 160 kinderen, maar geen van hen was daarvoor opgeleid en een taakomschrijving ontbrak. Een collega van Reinier verklaarde dat hij het moest ‘stellen zonder eenige orders hoe deselve [de wezen] moeten gehandelt worden’ en dat hij dat dus maar deed ‘na ons goed dunken in alle braafheid.’
Over het functioneren van Reinier heb ik niets gevonden, noch in positieve noch in negatieve zin. Het enige opmerkelijke dat is voorgevallen tijdens zijn verblijf in Veenhuizen, is de geboorte van een kind: op 5 juli 1825 om 7:30 uur beviel Johanna Maria Stok van een dochter, die door haar ouders Roselinde werd genoemd.
En dan eindigt het dienstverband ineens. Op 2 augustus 1827 schrijft directeur Visser aan de Permanente Kommissie:
‘Ten slotte heb ik de Eer den Permanente Kommissie te Informeren dat de zaalopziener Lindeman in het 1o Etablissement te Veenhuizen deszelfs post heeft neergelegd.’
Redenen om weg te gaan uit Veenhuizen waren er waarschijnlijk in overvloed, maar wat waren in vredesnaam de alternatieven voor een min of meer invalide, gepensioneerde onderofficier van 43 jaar met een vrouw, een kind van 2 en een jaarinkomen van f 88,–?
Bron
De plattegrond van het 1e Etablissement is ontleend aan De kinderkolonie van Wil Schackmann, uitgegeven door Atlas Contact. In dit boek veel informatie over het reilen en zeilen van tientallen wezen, vondelingen en verlaten kinderen in de jaren 1824-1859.
__________
* De vrijwel permanente oorlogssituatie in de jaren 1795-1814 bood gewone soldaten de gelegenheid om hogerop te komen: in de officierslijsten zien we talloze namen van mannen die als soldaat begonnen waren en vervolgens in hoog tempo waren opgeklommen; in vredestijd was zoiets ondenkbaar. Reinier bracht het in al die jaren uiteindelijk niet verder dan tot sergeant, een duidelijk teken dat hij niet al te veel in zijn mars kan hebben gehad.
[2 augustus 2019]
Drie eeuwen Hofmans 
Eén gedachte over “Reinier Lindeman (17)”