Urbanuspillen
In het vonnis van 20 april 1880 lezen wij, dat de beklaagde G.A.P. Hofmans ‘Anna Everdina Kraaijenbrink (…) enkele keeren een Urbanuspil heeft doen gebruiken…’
Wat is (of was) in vredesnaam een Urbanuspil?
Een simpele search via Google levert niet zo gek veel op, maar in ieder geval wel deze advertentie uit de Gazette van Kortrijk.
Als we de tekst van deze advertentie mogen geloven, ontleenden de pillen hun naam aan paus Urbanus VIII en hadden zij (vooral) een gunstige invloed op de spijsvertering; met andere woorden, het was een laxeermiddel.
Nu heeft deze Maffeo Barberini veel op zijn geweten (in het bijzonder het molesteren van het Pantheon in Rome), en misschien had hij zelfs last van obstipatie, maar met de Urbanuspillen had hij niets te maken. Die zouden omstreeks 1760 zijn ontwikkeld door een arts in Vierlingsbeek, dr Jacobus Antonius Hoctin.
Volgens een artikeltje in het tijdschrift Merlet* was Jacobus Hoctin ‘drager van de Urbanus relikwie, die met een zilveren ketting om de hals werd gedragen. De relikwie was een rechtsvorm voor beroepsbeoefenaars, zoals juristen en artsen. Hierdoor is te verklaren waarom zijn uitvinding onder de naam van Urbanus pillen bekend is geworden.’
Nader onderzoek naar deze curieuze bewering heeft weinig opgeleverd. De enige Urbanus die eventueel in aanmerking komt voor het leveren van een relikwie, lijkt mij paus Urbanus I († 230) – weliswaar heilig verklaard, maar voor het overige nauwelijks meer dan een legende. En bij een relikwie als ‘rechtsvorm voor beroepsbeoefenaars, zoals juristen en artsen’ kan ik mij al helemaal niets voorstellen. De naam blijft dus onverklaard.
De twee zoons van Jacobus Hoctin namen de productie van de Urbanuspillen over en werden als snel geconfronteerd met namaak.
In de negentiende eeuw werden de Urbanuspillen buitengewoon populair. Een search in Delpher levert bijna 1.500 hits op, merendeels advertenties, maar ook berichten waaruit blijkt dat het merk beschermd werd.
Tegenwoordig is er maar weinig meer over van de populariteit van de Urbanuspillen. Op drogist.nl vond ik nog deze afbeelding, maar ‘het product is op dit moment niet op voorraad’.
Jammer… ik was in het kader van mijn familieonderzoek gaarne bereid geweest tot het uitvoeren van een N=1-onderzoek.
Naschrift
De Urbanuspillen van Meenk bevatten oorspronkelijk sennablaadjes en oxifenisatine. Deze laatste stof kan ernstige leverbeschadigingen veroorzaken en het middel mag sinds 1 september 1973 uitsluitend op recept worden verkocht. Meenk heeft sindsdien de samenstelling van de Urbanuspillen aangepast, maar kennelijk zijn ze inmiddels geheel uit de handel genomen.
Bron Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 1973 (117): 1509-1510.
__________
* Het tijdschrift Merlet is een uitgave van de Historische Kring Land van Cuijk. Het bedoelde stukje is van Cees Goossens en verscheen in 2012.
[28 januari 2019 / 26 juni 2020]
Drie eeuwen Hofmans 
2 gedachten over “Gerrit II Hofmans (11)”