Amsterdam
In het Maandblad van de Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK) is diverse malen aandacht besteed aan de activiteiten van Gerrit Hofmans. In een viertal bijdragen zet ik de stukken die over hem in het Maandblad zijn verschenen nog eens op een rij en breng ik ze in verband met het verloop van Gerrits carrière en het al dan niet optreden door Justitie. In deze aflevering twee stukken uit de jaren 1882 en 1883.
Nederland
In het vonnis van de Haagse kantonrechter van 6 april 1894 werd Gerrit Hofmans ontslagen van alle rechtsvervolging op grond van artikel 37 van het Wetboek van Strafrecht (1886). Krachtens dit artikel was iemand die een strafbaar feit pleegde dat hem ‘wegens gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke storing zijner geestvermogen niet kan worden toegerekend’, niet strafbaar.
Nederland
Met de Wet van den 1sten Junij 1865 regelende de uitoefening der geneeskunst werd een einde gemaakt aan de bestaande chaos op het gebied van medische titels, bevoegdheden en opleidingen. Het document telt slechts 23 artikelen en beslaat zeven pagina’s in Staatsblad nr 60. Ons interesseren vooral vier artikelen in de wet.
Nederland
Als ik goed heb geteld, stond Gerrit in zijn leven zeven maal terecht wegens het onbevoegd uitoefenen van de geneeskunst. Eenmaal werd hij vrijgesproken, vijf keer werd hem een boete opgelegd en de zevende keer werd hij wegens ‘ontoerekenbaarheid’ ontslagen van rechtsvervolging. Dat laatste, op het oog humane vonnis resulteerde in levenslange opsluiting in een krankzinnigengesticht, dat op termijn alle kenmerken van een gevangenis ging dragen.
Het blijft mij intrigeren hoe een relatief simpel vergrijp (dat voor zover bekend niemand schade had berokkend) heeft kunnen leiden tot een dergelijke draconische maatregel.
Rotterdam – Harderwijk – Rotterdam
Wat er gebeurde in het leven van Gerrit en Clasien in het jaar na het faillissement is lastig te reconstrueren. Na de homologatie op 10 april 1867 was het faillissement geëindigd en was Gerrit ‘vrij man’; hij kon in principe opnieuw beginnen. Of hij inderdaad met een nieuwe zaak is begonnen of bij een collega in dienst is getreden als schoenmakersknecht, valt niet na te gaan: hij verdwijnt voor een aantal jaren uit de adresboeken, maar volgens het Bevolkingsregister bleef het gezin in de Hoogstraat wonen. En in oktober 1867 moet duidelijk zijn geworden dat Clasien opnieuw zwanger was.
Rotterdam
Bij het woord schoenmaker denken wij tegenwoordig aan iemand die schoenen repareert. Schoenen kopen doe je in een schoenenwinkel en de schoenen die daar worden verkocht, zijn gemaakt in een schoenenfabriek; alleen bij hoge uitzondering laat iemand zijn schoenen op maat maken en dat is dan een kostbare aangelegenheid. Maar ooit was een schoenmaker iemand die zelf schoenen maakte. Repareren deed een schoenlapper en schoenenwinkels waren er niet.
Gerrit Hofmans en Sam Thijssen waren schoenmaker in de jaren 1850-1890 – op het breukvlak tussen vroeger en nu.
Amsterdam
Samuel Jan Thijssen werd geboren op de Leidsegracht in Amsterdam op 16 februari 1853 als zoon van Jacoba Kluit en Theodorus Johannes Thijssen, schoenmaker. Hij begon zijn loopbaan met een tienjarig contract in het leger, maar zwaaide voortijdig af in 1873 en liet zich vervolgens alsnog opleiden tot schoenmaker. Op 16 mei 1878 trouwde hij met Alida Fieggen, net 20 jaar oud geworden, en in februari 1879 verhuisde het paar naar de Eerste Leliedwarsstraat 16. Daar werd op 16 juni 1879 hun oudste zoon geboren – traditioneel vernoemd naar zijn grootvader van vaderszijde. Zijn roepnaam werd Dorus of Do, maar hij is bekend geworden als Theo Thijssen.
Rotterdam
Gerrit Hofmans was schoenmaker.* Vermoedelijk is hij direct na de lagere school in de leer gegaan bij een schoenmaker in de buurt en is hij daarna opgeklommen tot schoenmakersknecht. Na het vervullen van zijn dienstplicht (1861-1862) trad hij in dienst bij schoenmaker Foobelens, die misschien toen al ziek was.
Rotterdam
Op 11 november 1863 – zijn 22e verjaardag – trouwde Gerrit met Clasina Christina Houtman (21), dochter van Hendricus Adrianus Houtman en Jacoba Clasina van der Doorn. Clasina was geboren in Rotterdam, maar haar diepere roots lagen in Scheveningen en Delfshaven.
Het huwelijk met Gerrit is vermoedelijk niet bijzonder gelukkig geweest en uiteindelijk verliet zij hem om terug te keren naar Rotterdam, waar zij ook zou overlijden.
Rotterdam
Gerrit Hofmans woonde – met uitzondering van zijn diensttijd en zijn Indische jaren – van 1841 tot 1881 in Rotterdam. Van het Rotterdam van die tijd is praktisch niets meer over. Stinkende grachtjes en watergangen werden gedempt, hele huizenblokken werden gesloopt ten behoeve van nieuwbouw (zoals het stadhuis) of een betere doorstroming van het verkeer. Van wat er resteerde, werd het meeste verwoest in de meidagen van 1940. Zelfs het oorspronkelijke stratenplan is grotendeels verdwenen.
Gelukkig hebben we de foto’s nog.*
