Den Haag – Medemblik
Op 20 april 1894 verleende de Haagse rechtbank een machtiging tot opname van Gerrit in een krankzinnigengesticht. De machtiging gold voor één jaar en moest dus telkenjare vernieuwd worden. In deze aflevering de transcripten van twee brieven bestemd voor de geneesheer-directeur van het Rijks Krankzinnigengesticht in Medemblik, benevens een afschrift van het eerste deel van het aldaar ingevulde registratieformulier.
Den Haag
Onder de documenten die bewaard zijn gebleven in het archief van het Rijks Krankzinnigengesticht te Medemblik, bevindt zich een notitie met gegevens over de naaste familie van Gerrit. Het velletje papier geeft een onbedoeld inkijkje in de familieverhoudingen.
Den Haag
Na de uitspraak – ontslag van rechtsvervolging – diende bepaald worden wat er verder met Gerrit moest gebeuren. Kon hij in vrijheid gesteld worden of waren er redenen om hem voor kortere of langere tijd op te sluiten in een krankzinnigengesticht? Voor dat laatste was een machtiging van de rechtbank vereist. Vermoedelijk moeten we de gesprekken die Le Rütte met Gerrit en met Henk heeft gevoerd,* tegen deze achtergrond zien, maar de precieze gang van zaken is mij (nog) niet duidelijk.
Den Haag
Gerrit werd op 19 maart 1894 opgenomen in het Haagse Geneeskundig Gesticht voor krankzinnigen, alwaar door twee psychiaters werd vastgesteld dat hij ‘lijdende aan krankzinnigheid’ was. Na de uitspraak van de kantonrechter voerde een andere psychiater – Dr L. le Rütte1 – een aantal gesprekken met Gerrit en daarnaast met zijn zoon Henk. Een afschrift van de aantekeningen van Le Rütte is bewaard gebleven.
Den Haag
Het optreden van Gerrit tijdens de zitting van 8 maart 1894 had kennelijk de nodige twijfels doen rijzen aan zijn verstandelijke vermogens. De uitspraak – aanvankelijk bepaald op 15 maart – werd uitgesteld en op 24 maart berichtte het Algemeen Handelsblad dat Gerrit was opgenomen in een krankzinnigengesticht.
Zutphen, Den Haag
Gerrit keerde in augustus 1893 terug naar Amsterdam, maar in de loop van december werd hem daar, ondanks al zijn grootspraak, de grond te heet onder de voeten. Het lijkt aannemelijk dat het uitvoerige artikel over zijn reilen en zeilen in het maandblad van de Vereeniging tegen de Kwakzalverij hierbij een rol heeft gespeeld. Op 11 januari 1894 nam hij de wijk naar Zutphen.
Amsterdam
Het ‘Maandblad uitgegeven door de Vereeniging tegen de Kwakzalverij’ verscheen voor het eerst in januari 1881 en bestaat nog steeds, zij het inmiddels onder een gewijzigde naam. De Vereeniging had destijds 163 leden; in 1894 waren dat er 871. Gerrit Hofmans figureerde tijdens zijn leven diverse malen in dit blad. Hieronder de tekst van een artikel uit het decembernummer van 1893 (Gerrit woonde toen nog in Amsterdam). Het stuk is hier en daar ingekort en de spelling is aangepast.
Den Haag, Amsterdam
Op 20 augustus 1892 vertrok Gerrit naar Den Haag. Daar woonde hij aanvankelijk op Laan 34 (een straatje dat evenwijdig aan de Prinsegracht loopt). Later vestigde hij zich aan het Spui.
Amsterdam
Het vonnis van de kantonrechter in de zaak die ik in mijn vorige stukje heb behandeld, werd uitgesproken op 15 juni 1891. Gerrit was kennelijk niet onder de indruk; hij plaatste opnieuw verschillende advertenties, onder meer in het Algemeen Handelsblad en het Nieuws van den Dag. Het lijkt erop dat hij uit was op een openlijke confrontatie met Justitie, maar mogelijk had hij ook gewoon behoefte aan nieuwe inkomsten.
Amsterdam
In 1891 en 1892 belandde Gerrit in totaal zesmaal voor de kantonrechter. De archieven van de Amsterdamse kantongerechten uit deze jaren zijn vernietigd, maar dankzij het feit dat zowel de beklaagde als de ambtenaar van het openbaar ministerie in drie gevallen hoger beroep aantekenden, zijn we op de hoogte van de details van althans deze drie zaken. Hierin ging het opnieuw om het onbevoegd uitoefenen van de geneeskunde en het voeren van titels als doctor en arts, zonder dat de beklaagde daartoe gerechtigd was.
Drie eeuwen Hofmans 