Drie eeuwen Hofmans

Overlijden

Cornelia Egmonts stierf in 1760, 59 jaar oud:

den 16^e dito [= januari 1760] is begraven Cornelia egmonts huijsvrou van pieter hofmans.
Er werd 3 maal geluijt en de kosten voort kleet bedroegen 12 stuivers (= 60 cent).

Met het kleet wordt bedoeld het kleed dat over de kist van de overledene werd gelegd. In veruit de meeste gevallen werd gekozen voor de eenvoudigste uitvoering; deze kostte 12 stuivers (tegen 1 gulden en 16 stuivers voor de meest luxueuze variant). Ook driemaal luiden kwam het meest voor. Daarnaast bestond de mogelijkheid om van den armen begraven te worden; dat was dan zonder kleed en zonder luiden.
Bron Ton Lensvelt.

Pieter overleefde zijn vrouw ruimschoots: hij stierf in april 1773 – 80 of 81 jaar oud. Ook nu werd driemaal geluid en werden 12 stuivers betaald voort kleet.

Pieter had bij zijn overlijden drie kleinkinderen; een vierde was vermoedelijk kort na de geboorte overleden.
Van zijn negen kinderen waren er nog slechts drie in leven: Cornelia (38), Catharina (36) en onze voorvader Gerrit I (34).

Dit is, samengevat in negen korte stukjes, wat wij weten over het leven van onze stamvader in Dussen. Documenten die meer licht op zijn bestaan zouden kunnen werpen – belastingaanslagen, koopakten, huurcontracten, een eigen testament – ontbreken. Armlastig was het gezin niet, daarop wijst het feit dat er geld was voor een doodskleed voor Cornelia en Pieter, maar van welstand was waarschijnlijk evenmin sprake.

[29 maart 2018 / 11 augustus 2020]

Vervolg.
Vorige aflevering.

Inhoud.

Een ondervraging

Op 15 maart 1749 werd Pieter Hofmans – samen met een zekere Cornelis Sagt – ondervraagd door Cornelis van Brandwijk en Samuel Pistorius, Schout en Schepen van Dussen-Munsterkerk, naar aanleiding van een geval van ‘diefstal met geweldpleging’:

Op 12 januari 1749 was Arjen van der Pluijm naar het huis van Pieter Hofmans gekomen om zich door hem te laten scheren. Tijdens het scheren had deze Arjen van der Pluijm verteld hoe hij twee dagen eerder, samen met zijn broer Peter, een ‘kaar prikken’ die hem waren ontstolen door Teunis van der Pluijm (een neef), had teruggehaald en hoe hij daarbij deze Teunis een flinke aframmeling had gegeven. Teunis van der Pluijm was daarop, samen met zijn moeder, naar Schout en Schepenen gestapt om hiervoor schadevergoeding te vragen.
Toelichting  Veel leden van de familie Van der Pluijm waren vissers, vooral op zalm, maar kennelijk ook op prikken. Prikken zijn palingachtige vissen, die destijds in de Biesbosch werden gevangen en werden verkocht als aas voor de kabeljauwvisserij op de Noordzee. Een kaar is een houten bak, die als ‘leefnet’ voor de gevangen prikken diende.

De zaak liep waarschijnlijk met een sisser af; er is verder niets meer over te vinden.

Voor ons is interessant dat het ‘proces verbaal’ dat van deze ondervraging is opgemaakt, informatie over Pieter (de 2^e Deponent) bevat, die we niet uit andere bronnen kennen. Allereerst wordt zijn leeftijd vermeld: 56 jaar. Dat betekent dat hij in 1692 of 1693 zou zijn geboren.

Verder wordt Pieter den Schoenmaker genoemd en kennelijk werkte hij daarnaast als barbier.

[28 maart 2018]

Vervolg.
Vorige aflevering.

Inhoud.

Een testament

De terugkeer van het gezin naar Dussen hing ongetwijfeld samen met het overlijden van Wouter Egmonts, de halfbroer van Cornelia. Uit diens testament d.d. 23 februari 1728 valt op te maken dat hij een huis had nagelaten aan de kinderen van Cornelia en Pieter Mertense Hoffmans (sic), en dat Pieter het levenslange vruchtgebruik van dat huis zou genieten.

… soo verklaarde hij testateur eerstelijk te legaateeren aan de gesamentlijke kinderen van Pieter Mertense Hoffmans tegenwoordig verweckt bij den testateur zijn halve suster Cornelia Egmonts ofte nog verweckt mogte werden, namentlijk een huijs en dijk cavelinge staande alhier binnen dijks mits het vrugt gebruijk te werden geproffiteert bij den voorn Pieter Mertense Hoffmans zijn leeve lange geduerende.

Het nagelaten huis valt helaas niet nader te identificeren en over een eventuele verkoop of testamentaire beschikking door de kinderen van Pieter is niets bekend.

[27 maart 2018]

Vervolg.
Vorige aflevering.

Inhoud.

De stamvader

Over het leven van Pieter Hofmans tijdens zijn huwelijk met Cornelia Egmonts weten we het een en ander; over zijn leven vóór die tijd weten wij niets – met twee mogelijke uitzonderingen: zijn vader heette Magiel (= Michiel, Michael) en hij was afkomstig uit Venloo.

Lees verder “Pieter I Hofmans (2)”

Hofmans. Met één f, één n en een s op het eind.

Het is een riedel die ik in mijn jeugd talloze malen heb gehoord en die ik zelf talloze malen heb afgedraaid (en ik zal de enige niet zijn).

In de achttiende eeuw ging men met dit soort futiliteiten aanzienlijk laconieker om. Hofman en Egmonts bij de ‘burgerlijke stand’, Hofmans en Egmons in de kerkelijke administratie (zie mijn eerste stukje over Pieter Hofmans).

In een groot deel van de negentiende eeuw was het niet veel anders: Pieter II had drie zonen: in hun geboorteakten staan de eerste twee vermeld als Hofman, de derde (Willem Hendrik) als Hofmans. En volgens een kwartierstaat uit 1942 zou mijn grootvader Jan Hofmans pas de eerste zijn geweest die zijn familienaam afsloot met een s.

Er wonen in Nederland ruim 900 mensen met de achternaam Hofmans tegen 10.000 met de achternaam Hofman.

Een futiliteit, die s?
Ik dacht het niet.

[25 maart 2018]

Vervolg.

Een huwelijk

Op zaterdag 14 augustus 1723 trouwden mijn verre voorouders Pieter Hofmans en Cornelia Egmonts voor Schout en Schepenen van de heerlijkheid Dussen-Munsterkerk:

De transcriptie van het document luidt als volgt:

Op huijden den 14 augu[stus] 1723 zijn ten overstaan van Schout ende Scheepenen van Dussen Munsterkerck wettelijk getrouwt pieter magiels hofman jongman geboortigh van Venloo en cornelia gerende egmondt jongedoghter wonende alhier tot Dussen Munsterkerck naardat alvoorens de drie sondaghs proculematie behoorlijk sonder verhinderinge zijn gegaan. Des ten oirconde geteekent, op dato als boven.
Ter ordonnantie van Schout en Scheepenen
N[icolaas] Hagoort
secrt

Een dag later trouwden Pieter en Cornelia ook voor de katholieke kerk. De vermelding in het huwelijksregister vind je hier; de transcriptie en de vertaling uit het Latijn luiden als volgt:

Contraxerunt matrimonium Petrus hofmans et Cornelia gereden egmons. Testes erant Anna van Selst et petronella tijssen.
Pieter Hofmans en Cornelia Gereden Egmons hebben een huwelijk gesloten. Getuigen waren Anna van Selst en Petronella Tijssen.

Cornelia was net 23 geworden; Pieter was 31 of 32 jaar oud.

[24 maart 2018 / 7 augustus 2020]

Vervolg.

Inhoud.

Dussen

Dussen ligt in het land van Heusden en Altena, in de provincie Noord-Brabant en telt bijna 2.500 inwoners. Tot 1997 was Dussen een zelfstandige gemeente, sindsdien maakt het gebied deel uit van de gemeente Werkendam (en een volgende gemeentelijke herindeling staat alweer op stapel).

Lees verder “Pieter I Hofmans (4)”

Wie vanaf Utrecht over de A27 richting Breda rijdt, passeert bij Gorcum de Merwede en even later bij Raamsdonksveer de Bergsche Maas. Vlak voor de brug over de Bergsche Maas is er een afslag – Hank/Dussen.

Lees verder “Dussen (1)”

Erica van Leer

Vandaag is het de sterfdag van Erica van Leer, de oudste dochter van mijn tante Edith Hofmans (1912-1956).

Dankzij haar generositeit kon ik eind 2003 een onverwachte carrièreswitch maken: in oktober ging ik klassieke talen studeren en drie maanden later stond ik als zij-instromer voor de klas. Dat heb ik vijf en een half jaar gedaan.

Die tijd ligt inmiddels ver achter me, maar ik pluk er nog steeds de vruchten van. Vanochtend las ik, samen met Lodewijk Wagenaar, het verhaal van Odysseus’ bezoek aan het eiland van Aeolus, de god van de winden (Odyssee, boek k, verzen 1-76).
In het Grieks wel te verstaan.

Over twee weken zal ik Erica’s graf bezoeken, samen met mijn schoonzus Diana Elens.

[20 maart 2018]

Inhoud.

Onder constructie.

Vervolg.

Naar Inhoud.